Het programmabureau Zuid-Holland Bereikbaar is inmiddels twee jaar onderweg en heeft een goede start gemaakt in de centrale regie op bereikbaarheid in deze regio. En dat is noodzakelijk, want de urgentie is hoog vanwege de omvangrijke V&R-opgave en de minstens net zo grote woningbouwopgave die voor de komende tien jaar gepland staan. Zuid-Holland Bereikbaar faciliteert wegbeheerders door middel van programmering, duurzame-mobiliteitsmaatregelen, verkeersmanagement en communicatie. Sleutelwoord is verbinding tussen projecten – om ervaringen te delen, te leren en het in de toekomst nog beter te doen.
Tekst: Wilma Schreiber | Fotografie: Zuid-Holland Bereikbaar
In Zuid-Holland bestonden al de nodige entiteiten die zich bezighielden met bereikbaarheid (zie kader) en zich inspanden om werkzaamheden onderling af te stemmen. Echter niet op alle vlakken en ook niet in het hele gebied. “Verder deed nog niet iedereen mee en hadden we ook niet alle modaliteiten aan boord. Daar wil je wel naartoe. Zo is het idee ontstaan om de krachten te bundelen, om de enorme V&R-opgave (Vervanging & Renovatie, red.) die op ons afkomt te kunnen managen in combinatie met de hoogste woningbouwopgave van Nederland nu in deze regio”, aldus Jos van Hees, sinds april 2023 programmadirecteur Zuid-Holland Bereikbaar. “Qua logistiek moet je die woningbouw namelijk ook kunnen uitvoeren. En er komen sowieso auto’s bij, dus wordt het nog drukker. Komende jaren gaat het er dus ernstig uitzien qua bereikbaarheid en zal de impact van infrastructuurprojecten enorm zijn. Daarom willen we deze slag maken.”
Continuïteit in maatregelen
Zuid-Holland Bereikbaar kent twee hoofddoelstellingen: ten eerste Zuid-Holland bereikbaar houden tijdens al die werkzaamheden in de komende jaren. En ten tweede dit zodanig realiseren dat er wat beklijft, dat mensen duurzaam overstappen op andere mobiliteit. “Bij de renovatie van de Heinenoordtunnel hebben reizigers ervaren dat zo’n project niet van de ene op de andere dag gerealiseerd is. En dat is ook het beeld voor de komende tien jaar. Als we erin slagen mobiliteitsmaatregelen van verschillende projecten aan elkaar te verbinden, zoals deelmobiliteit, fietsen, pontjes en overstaphubs, kunnen we continuïteit houden in de maatregelen in plaats van dat per project op en weer af te bouwen. Een mooie kans om een slag te maken in de transitie naar duurzame mobiliteit.”
“Met acht partijen is het geven en nemen, en niet alleen vanuit de eigen winst denken. Op die manier willen we ons steeds verder ontwikkelen en groeien en meer winwins vinden”, aldus Jos van Hees, programmadirecteur Zuid-Holland Bereikbaar.
Samenwerkingsverband
Zuid-Holland Bereikbaar is in 2022 ontstaan door het samengaan van De Verkeersonderneming, BEREIK! en Bereikbaar Haaglanden en Rijnland. Het betreft een samenwerkingsverband van overheden en infrabeheerders in Zuid-Holland, te weten het Ministerie van IenW, Rijkswaterstaat, provincie Zuid-Holland, gemeente Den Haag, gemeente Rotterdam, Metropoolregio Rotterdam Den Haag (MRDH), Havenbedrijf Rotterdam en ProRail. Het werkgebied is Haaglanden (en Westland), Midden-Holland en Rijnland, Drechtsteden en Alblasserwaard, Rotterdam en omgeving, en de Zuid-Hollandse eilanden en het havengebied. Zuid-Holland Bereikbaar telt meer dan honderd medewerkers, met werklocaties in Delft, Rotterdam en Den Haag. De financiering van het programma wordt verzorgd door de samenwerkende organisaties. Deze fungeren tevens als opdrachtgever.
Last spreiden
Afstemming van projecten is in dat licht essentieel. Zo is ProRail aangehaakt om ook de werkzaamheden aan het spoor goed in beeld te hebben. “OV-partijen zijn steeds meer nodig in het proces, in de communicatie, bij mobiliteitsmaatregelen en de afstemming daarvan. Want ook op het spoor wordt de komende jaren het nodige gerenoveerd, ook daar moeten we rekening mee houden. Je wilt de last in de regio kunnen spreiden, anders krijg je het niet gemanaged”, aldus Van Hees. “Daarom is ProRail een van de hoofdpartners. Zij doen ook moeite hun processen daar zo goed mogelijk op in te richten en een samenloop van projecten, waarbij je op elkaars omleidingsroutes gaat werken, te voorkomen.”
‘Komende jaren zal de impact van infrastructuurprojecten enorm zijn’
Veranderd rijksbeleid
De uitdagingen waar Zuid-Holland Bereikbaar voor staat, worden nog een stukje groter vanwege veranderd beleid op het ministerie van IenW. “Bij het opzetten van de programmering was nog niet bekend dat de minister nog meer keuzes heeft gemaakt rond de V&R-opgave, waarbij de balans is verlegd van nieuwbouw naar V&R”, zegt Van Hees. “Bij nieuwbouw kun je jaren aan infrastructuur werken zonder hinder te veroorzaken. Die beperkt zich soms tot één weekend bij de aansluiting. Bij V&R is die hinder er continu.” Het passend krijgen van alle werkzaamheden is dan ook een hele puzzel geworden. “Regioregie draait al een tijdje en wordt nu geïntensiveerd. Wegbeheerders onderschrijven ook dat de huidige V&R-opgave centrale regie vergt. Hiervoor is het nodig dat ze alle werkzaamheden die relevant zijn voor dit netwerk adequaat invoeren in database Melvin (MELden van Verstoringen in de Infrastructuur in Nederland, red.), zodat we niet voor verrassingen komen te staan.”
Ankerpunt
Op basis van alle reeds beschikbare informatie probeert Zuid-Holland Bereikbaar vervolgens elk jaar vanaf april tot een zo goed mogelijke programmering te komen. “Die geldt als ankerpunt en stel ik ook formeel vast. Ook al kun je een dag later weer een ontwikkeling hebben, je probeert toch houvast te organiseren”, zegt Van Hees. “De programmering is op hoofdlijnen en maken we zo nodig bestuurlijk. Want zodra een project gaat spelen en meer concreet wordt, gaan ook B&W meedraaien in processen. Bijvoorbeeld op het vlak van veiligheid: hoe zit het met de bereikbaarheid voor hulpdiensten tijdens werkzaamheden? Daarom stemmen we op verschillende niveaus zaken af en frissen we ook de escalatielijnen weer op om op tijd bestuurlijke knopen te kunnen doorhakken.”
Meer synergie
Daarnaast ziet Van Hees vooral toekomst in het vinden van synergie in de basisactiviteiten – programmering, duurzame-mobiliteitsmaatregelen, verkeersmanagement en communicatie – en een shift naar een gebiedsgerichte aanpak. “We hebben in Zuid-Holland nu vijf gebieden vastgesteld met samenhang op het gebied van mobiliteit, infrastructuur en bestuurlijk. Want het liefst voeren we projecten, bijvoorbeeld van Rijkswaterstaat, gebiedsbreed uit”, zegt hij. Te denken valt aan opgaven met impact op de mobiliteit in Zuid-Holland en de haven, zoals het gebied rond het Haringvliet en bij de Heinenoordtunnel. Ook Drechtsteden hanteert inmiddels een gebiedsgerichte aanpak, daarin gefaciliteerd door Zuid-Holland Bereikbaar. “Zo willen we kennis breed inzetten en meerwaarde brengen.”
Eenduidige informatie
Bij verkeersmanagement worden daarbij hoofdwegen bezien in samenhang met onderliggend wegennet om van A naar B te komen. “Samen met provincies, gemeenten, regiodiensten en andere betrokken partijen brengen we alle kennis en kunde bij elkaar. Waar komen naar verwachting problemen op, hoe kunnen we daarop anticiperen? Vervolgens komen we tot de meest optimale mobiliteitsmaatregelen”, vertelt Van Hees. “Daarbij streven we ernaar om reizigers, werkgevers, overheden en logistieke bedrijven zo eenduidig mogelijk van informatie te voorzien, op één plek, te weten de site van Zuid-Holland Bereikbaar. Als je mensen uit de auto wilt lokken, is het cruciaal dat de informatie betrouwbaar is. In die samenwerking hebben we het afgelopen jaar een hele grote stap gezet.”
Accuratere scenario’s
De prioriteiten in de programmering worden gezamenlijk vastgesteld, onder regie van Zuid-Holland Bereikbaar. Daarbij wordt in allerlei regio- en afstemmingsoverleggen gekeken naar de effecten van oplossingen en wordt hinder binnen wat fysiek mogelijk is bij bouwprojecten tot een minimum beperkt. “Wij denken mee over het bij elkaar brengen van opgaven en kijken hoe je deze manier van samenwerking nog meer aan de voorkant zou kunnen meenemen. Nu worden bedrijven bijvoorbeeld voor verschillende opgaven steeds opnieuw apart benaderd”, stelt Van Hees. “Bij de Heinenoordtunnel hebben partijen elkaar opgezocht en hebben wij de werkgeversbenadering centraal uitgevoerd.” Verder organiseerde Zuid-Holland Bereikbaar voor dit project ook de fietsstimuleringsacties en coördineert het in samenspraak met de regiodesk in de verkeerscentrale in Rhoon het verkeersmanagement in meerdere regio’s. “We leren van al die projecten, bundelen verbeterpunten waar wij over gaan en verbeteren zo onze kennis. Daarmee worden onze regiescenario’s steeds accurater.”
Zoals de gang van zaken rond de aanbesteding van de Van Brienenoordbrug al liet zien, is niet alles te voorspellen. “Het Rijk en Rijkswaterstaat zijn uiteraard aangetakt op de programmering, maar kunnen over sommige zaken rond aanbesteding niet altijd communiceren. Ze kijken echter wel naar de impact van uitstel en hoe dit ruimte biedt voor andere projecten”, vertelt Van Hees. “In dit geval heeft Rijkswaterstaat op basis van goed voorwerk een voorstel gedaan, aan de hand waarvan wij een optimum in elkaar gaan sleutelen.”
‘Onze regiescenario’s worden steeds accurater’
Datagedreven werken
Daarbij wordt binnen Zuid-Holland Bereikbaar meer en meer datagedreven gewerkt om te komen tot een meerjarenanalyse, bijvoorbeeld op basis van de gegevens in database Melvin. “Zo gebruiken we bijvoorbeeld de data die we hadden verzameld voor het project rond de Van Brienenoordbrug nu voor werk aan een viaduct in de A16”, vertelt Van Hees. “Verder zouden we op basis van data een analyse kunnen uitvoeren naar herkomst en bestemming van verkeer, en dat omzetten in het percentage medewerkers dat met de fiets naar het werk kan komen. Want om de transitie richting duurzame mobiliteit te realiseren, moet iedereen zijn bijdrage leveren – niet alleen de wegbeheerders maar ook reizigers, werkgevers en logistieke bedrijven.”
Geven en nemen
De programmering van Zuid-Holland Bereikbaar kijkt tien jaar vooruit. Van Hees: “Het geeft stabiliteit dat we tot op wegniveau vastleggen wat we gaan doen. En het werkt: steeds meer partijen kijken nu ook zo ver vooruit, soms zelfs nog verder. De urgentie is groter om afspraken over zo’n lange tijd te maken en wat op te bouwen, en partijen nemen dat serieus.” Momenteel loopt conform afspraak een evaluatie van Zuid-Holland Bereikbaar. “Dit is belangrijk om in tien jaar goed tot effecten te komen. Want het is nog niet zo makkelijk om dat met acht partijen samen te doen. Het is geven en nemen, en niet alleen vanuit de eigen winst denken. Op die manier willen we ons steeds verder ontwikkelen en groeien en meer win-wins vinden op het vlak van programmering, duurzame mobiliteit, verkeersmanagement en communicatie.”
