Op de motorkap beland omdat de automobilist zijn stopteken miste. Een gebroken voet omdat een auto er opzettelijk overheen reed. Aangereden omdat de bestuurder geen zin had een eindje om te rijden. Het zijn schrijnende en realistische voorbeelden van ongelukken met verkeersregelaars. Het komt vaak voor: even googelen en je krijgt een hele lijst met ongevallen. Het goede nieuws is dat deze ongelukken zijn te voorkomen. Er zijn namelijk veel alternatieven om het verkeer te regelen. Vaak beter en altijd veiliger. Ook kosten deze oplossingen meestal minder geld.
Arbeidsinspecteur Michel Schenk van de Inspectie SZW merkt dat opdrachtgevers en aannemers steeds vaker verkeersregelaars inzetten, zonder veiliger alternatieven te overwegen. “Het is een automatisme om mensen in te zetten in plaats van bijvoorbeeld veiligheidslichten, hekken, pionnen of omleidingsborden.”
Het lijkt logisch om te kiezen voor veiliger alternatieven. Het materiaal is te bestellen bij dezelfde leveranciers die verkeersregelaars aanbieden. Waarom kiezen opdrachtgevers en aannemers dan zo vaak voor mensen?
Goede redenen voor veilige maatregelen
Schenk denkt dat dit te maken heeft met vraag en aanbod. “Er zijn veel verkeersregelaars beschikbaar. Daardoor ligt het voor de hand om regelaars in te zetten als er wat aan de weg moet worden gedaan. Veel opdrachtgevers en aannemers denken niet aan andere maatregelen, terwijl er veel goede redenen zijn om die in te zetten. Reken maar uit wat het kost als je twee weken aan een weg werkt en je verkeersregelaars inhuurt in plaats van bijvoorbeeld een hek of een pion. Materialen zijn vaak goedkoper. Bijkomend voordeel is dat ze doorgaans geen agressie opwekken bij automobilisten.”
Rekening houden in ontwerp
Verkeersregelaars worden meestal ingezet bij wegwerkzaamheden, maar je ziet ze ook bij evenementen en bij bouwwerkzaamheden. Opdrachtgevers en aannemers moeten als ze de werkzaamheden ontwerpen al goed nadenken over hoe er in de uitvoering veilig en gezond kan worden gewerkt en goede maatregelen treffen. Daarbij geldt een wettelijk verplichte risicobeoordeling. Uitgangspunt is dat verkeersregelaars alleen zijn toegestaan wanneer alternatieve middelen onvoldoende oplossing bieden.
Vaste volgorde voor toetsing
Deze toetsing is gebaseerd op de zogenoemde arbeidshygiënische strategie (zie kader). Opdrachtgevers en aannemers zijn verplicht om maatregelen in deze volgorde te overwegen bij de besluitvorming hoe ze het verkeer in het werkgebied laten doorstromen.
Schenk licht toe: “Je moet eerst kijken of je het werkgebied kunt afsluiten. Lukt dat niet, dan moet je onderzoeken of het werkvak kan worden afgeschermd. Biedt dat nog geen afdoende oplossing, en heb je verkeersregelaars nodig – al dan niet in combinatie met bijvoorbeeld verkeerslichten, hekken en pionnen – dan zijn opdrachtgevers en aannemers verplicht ervoor te zorgen dat de verkeersregelaars geen gevaar lopen. Als verkeersregelaars toch worden ingezet, moeten ze een veilige werkplek krijgen. Hun aanwezigheid dient duidelijk te zijn aangegeven, bijvoorbeeld met aankondigingsborden. En als het kan moeten ze op een plek staan waar het verkeer niet komt, bijvoorbeeld achter een barrier. Ook moeten verkeersregelaars zijn voorzien van persoonlijke beschermingsmiddelen, zoals een oranje hesje en veiligheidsschoenen. Er is veel signaalkleding te koop: overalls, broeken, jassen, petten – je ziet ze gelukkig steeds meer.”
Een veilig ontwerp maken
Welke middelen het beste kunnen worden ingezet bij wegwerkzaamheden, evenementen of bouwwerkzaamheden, hangt af van de situatie. In de stad kan het complex zijn. Denk aan een omleiding in het centrum of werk bij een drukke kruising. Hoe maak je nu het beste ontwerp? Schenk: “Hoewel er geen kant-en-klare oplossing is te geven omdat de keuze en wijze van inrichting afgestemd moet zijn op de specifieke plek, helpt het vaak om goed te kijken naar de situatie ter plaatse. Daarnaast heeft kenniscentrum CROW hierover een goed bruikbare publicatie gemaakt. Werk in uitvoering 96B geeft prima adviezen over ontwerpen en inrichten van verkeersmaatregelen op wegen binnen en buiten de bebouwde kom.”
Wat doet de Inspectie SZW?
De Inspectie SZW grijpt in als verkeersregelaars gevaar lopen om aangereden te worden. “We kunnen een boete opleggen of het werk laten stil leggen. Bijvoorbeeld als de verkeersregelaars geen reflecterend hesje dragen of hun werkgebied niet goed is afgebakend. Daarnaast handhaven we ook bij de opdrachtgever, want die bepaalt de randvoorwaarden voor het werk. Zo kan de opdrachtgever in de ontwerpfase de benodigde maatregelen en ruimte voor het werk al vastleggen. Meestal is de opdrachtgever ook de wegbeheerder, dus die twee rollen gaan mooi samen.”
Schenk benadrukt dat hij ingrijpen een zwaktebod vindt. “Wij kunnen natuurlijk niet altijd op alle werkplekken in Nederland controleren of de verkeersregelaars hun werk veilig kunnen doen. Ik zou opdrachtgevers en aannemers dan ook op het hart willen drukken geen enkel risico te nemen en de wettelijke regels toe te passen. Elk ongeluk is er een teveel.”
Toetsing maatregelen
De afweging om mensen of materialen in te zetten is gebaseerd op het principe van arbeidshygiëne. Deze strategie bestaat uit de volgende stappen:
- bronmaatregelen: afsluiten wegvak
- collectieve maatregelen: afschermen wegvak
- individuele maatregelen: zorgen dat verkeersregelaars geen gevaar lopen
- persoonlijke beschermingsmiddelen: bijvoorbeeld oranje hesje en veiligheidsschoenen
Goede en veilige inzet verkeersregelaars
De branche heeft een richtlijn opgesteld, waarin staat hoe opdrachtgevers en aannemers verkeersregelaars goed en veilig kunnen opstellen.
Deze richtlijn is te bestellen via www.crow.nl
