De komende jaren verwacht Rijkswaterstaat een sterke toename in het aantal wegwerkzaamheden. Dit vooruitzicht, gekoppeld aan de eveneens omvangrijke actuele V&R-opgave, heeft geleid tot een bredere blik op en een update van de hinderaanpak. Door regionale partijen te betrekken en gebruik te maken van lopende initiatieven en samenwerkingen, wil Rijkswaterstaat de overlast verder beperken. Daarom wordt onder meer ingezet op een projectoverstijgende aanpak, verdergaande samenwerking met serviceproviders op het gebied van reis- en route-informatie en praktijkproeven met nieuwe technologieën. Dit alles om samen steeds slimmer op weg te gaan.
Auteur: Wilma Schreiber | foto’s: Rijkswaterstaat
Joris Kessels is adviseur en projectleider slimme mobiliteit en gedragsverandering bij Water, Verkeer & Leefomgeving van Rijkswaterstaat, het landelijke onderdeel dat zich richt op kennisontwikkeling en kennisdeling. Hij houdt zich vooral bezig met het onderwerp mobiliteitsmanagement: mensen helpen op een ander tijdstip, via een andere route of met een ander vervoermiddel laten reizen of wellicht minder laten reizen. Mobiliteitsmanagement binnen Rijkswaterstaat is al snel gekoppeld aan wegwerkzaamheden.“Daar ontstaat per definitie hinder, de vraag is dan in hoeverre we die kunnen mitigeren door in te zetten op slim reizen: het brede palet aan maatregelen op het gebied van verkeersmanagement, communicatie, reis- en route-informatie en mobiliteitsmanagement. Bijvoorbeeld door de fiets of het ov te stimuleren en door het benaderen van werkgevers om te zien of zij hun werknemers nog slimmer kunnen laten reizen.”
‘Bij wegwerkzaamheden ontstaat per definitie hinder’
Het onderwerp is niet nieuw: Rijkswaterstaathoudt zich al heel lang bezig met het beperken van de hinder. “De komende periode hebben we wel te maken met heel veel wegwerkzaamheden en veel V&R-projecten bij bruggen, tunnels en viaducten. Daarbij gaat het vaak om oeververbindingen.Dat is reden voor veel aandacht voor de hinderaanpak en vernieuwing ervan”, zegtKessels. “Ook de nieuwe bestuurlijke ambities rond slimme en duurzame mobiliteit die zijn uitgesproken tussen Rijk en regio’s spelen een rol. Hinderbeperkende maatregelen die ook bijdragen aan veiligheid, duurzaamheid, en structurele effecten hebben, krijgen voorrang. Echt een bredere kijk, waarbij we de urgentie van de hinderaanpak willen benutten voor de transitie naar slimme en duurzame mobiliteit.”
Veiligheid op één
Dat is ook precies de reden voor Rijkswaterstaat om hinderbeperkende maatregelen wat meer projectoverstijgend in te zetten. Dit in overleg met bestaande samenwerkingsorganisaties in de regio. “Regionale samenwerkingsorganisaties zijn extra belangrijk bij het benutten van de hinderaanpak, omdat zij bijvoorbeeld vaak al beschikken over contacten met werkgeversin hun gebied. Goed gebruik daarvan kan helpen de hinder bij wegwerkzaamhedente beperken”, aldus Kessels, die voor komende periode meer ‘korte en hevige’ hinder voorspelt vanwege volledige afsluitingen. “In sommige gevallen wordt hier sneller voor gekozen. Voor de manier waarop we het werk uitvoeren maken we een brede afweging op basis van criteria zoals technische kwaliteit, hoeveelheid hinder en bovenal de veiligheid voor wegwerkers en voor het verkeer”, verklaart hij. “Veiligheid staat op één, en kan een reden vormen om sneller te kiezen voor een volledige afsluiting. Daarbij hanteren we altijd maatwerk per project. Het is natuurlijk ook niet de bedoeling om alles vast te zetten. Maar werken aan de weg, voor de toekomstbestendigheid van objecten en wegen, gaat nu eenmaal altijd gepaard met hinder.”
Langetermijn en multimodaal plannen
In dat licht is het van belang de plannenrond wegwerkzaamheden goed af te stemmen met andere wegbeheerders. “Dat je niet gaat werken in de omleidingsroute van een ander werk bijvoorbeeld. Die afstemming vond al plaats, maar daar komt nu extra aandacht voor, door met elkaar verder vooruit in de tijd te kijken. Eerder keken we een paar jaar vooruit, maar nu er zoveel werk aankomt, willen we dit voortijdig metregionale partners afstemmen. Liefst tien jaar vooruit en liefst ook multimodaal, dusin afstemming met bijvoorbeeld ProRail”, schetst Kessels. “Als zij aan het spoor gaan werken en ‘verbussen’, dat er dan niet tegelijkertijd wegwerkzaamheden plaatsvinden op het traject waar deze bussenrijden. Dan kun je elkaars alternatief blijven.”
Reis- en routeinformatie
Voor slim reizen zet Rijkswaterstaat bovendien in op meer gebruik van innovaties en nieuwe technologieën. Zo wordt bij grote hinder samengewerkt met serviceprovidersals Flitsmeister en Waze. “Dit om reizigersmet vooraankondigingen te informeren overonze wegwerkzaamheden. Via geofence, een virtuele afbakening van een fysieke locatie met behulp van een gps-systeem, weet je dat reizigers op een bepaald traject reizen en kun je die specifieke doelgroep een bericht sturen na de rit: ‘Weet dat hier over een week werkzaamheden plaatsvinden’.” Inmiddels wordt deze dienst in bijna alle projecten die veel hinder veroorzaken toegepast, bijvoorbeeld bij volledigeafsluitingen. “Uit een evaluatie in 2018 kwamheel nadrukkelijk naar voren dat het heel nuttige informatie is voor reizigers. Gemiddeld een derde van hen bleek nog niet op de hoogte van de wegwerkzaamheden”, zegt Kessels, die daarbij aantekent dat de bekendheid bij reizigers per project verschilt.
Smart mobility is flink in ontwikkeling en veel zaken moeten nog beproefd worden in de praktijk. “Dat gebeurt ook in projectenen dan vooral als het gaat om reis- en route-informatie. Denk bijvoorbeeld aan de optie om via digitale radio (DAB+) informatie te verspreiden. Wederom via geofence kan dan aan reizigers in een bepaald gebied een gesproken bericht tussen de muziek door worden verspreid”, vertelt Kessels. “En wanneer een bepaalde techniek al verder uitontwikkeld is, kunnen we die meerstandaard toepassen, zoals de genoemde vooraankondigingen via serviceproviders.” Verder werkt Rijkswaterstaat samen met andere wegbeheerders aan het platformVM-IVRA – voor digitaal verkeersmanagement en slim routeadvies. “Daarin komen we met serviceproviders tot afspraken over standaardisering voor het uitwisselen van relevante informatie. Dat wij bepaalde informatie delen die zij kunnen opnemen in een reisadvies over bijvoorbeeld een omleiding.”
Kansen voor de toekomst
Gevraagd naar de mogelijkheden van de toepassing van MaaS (mobility as a service), geeft Kessels aan dat hier kansen liggen voor in de toekomst. “We kijken heel project- en regiospecifiek of we dit soort diensten kunnen gebruiken voor hinderbeperking. We gaan daarbij uit van bestaande diensten en die kennen op dit moment nog een beperkt bereik”, zegt hij. “MaaS is nieuw, enorm in ontwikkeling en moet nog groeien. Maar om bijvoorbeeld reizigers te helpen of te sturen naar alternatieven, zou je via een MaaS-platform die alternatieven kunnen stimuleren: bijvoorbeeld met informatie of zelfs een korting voor het reizen met een ander vervoersmiddel.”
Door Smart Mobility zijn er ook nieuwe informatiebronnen beschikbaar die Rijkswaterstaat kan gebruiken voor het uitvoeren van analyses. “Voordat wij een maatregelenpakket uitwerken, doen we een verkeerskundige analyse om de knelpunten boven water te krijgen. Én analyseren we wat voor type verkeer er op de weg zit. Dat is namelijk medebepalend voor welke maatregelen je moet inzetten”, zegt Kessels. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van floating car data, oftewel gps-data van het verkeer; dit geeft inzicht in de herkomst en de bestemming. “Daarmee zien we bijvoorbeeld of er sprake is van veel korte ritten op een stuk weg of juist van veel langeafstandsverkeer. In dat laatste geval is het natuurlijk niet zinvol om fietsmaatregelen in te zetten. Dus dergelijke data bevatten nuttige informatie en inzichten om te bepalen wat effectieve maatregelen zijn.”
Regionale kennis benutten
Zoals gezegd zet Rijkswaterstaat in op een projectoverstijgende aanpak, waarbij regionale overheden en bestaande regionale samenwerkingsorganisaties een belangrijke rol kunnen spelen in het uitvoeren van hinderbeperkende maatregelen. “Neem bijvoorbeeld de regionale samenwerkingsorganisatie Zuid-Limburg Bereikbaar, die voor het groot onderhoud aan de A79 een plan heeft opgesteld en uitgevoerd om de verkeershinder tegen te gaan. Dat betrof onder meer het stimuleren van het ov en de fiets plus een strategie om de bekendheid van het project onder werkgevers en het publiek te vergroten”, illustreert Kessels.“Of de operatie rond het Julianaplein in Groningen als onderdeel van de Aanpak RingZuid. Daar heeft Groningen Bereikbaar breedingezet op een aantal bereikbaarheidsmaatregelen.” Nog andere voorbeelden zijn de betrokkenheid van Zuid-Holland Bereikbaar en Goed op Weg bij hindervolle projecten in respectievelijk Zuid-Holland en Midden Nederland. “Al die organisaties hebben al lopende activiteiten op basis van de afspraken met regionale overheden en het Rijk in het kader van slimme en duurzame mobiliteit. En zij beschikken overcontacten met werkgevers in de regio. Hoe mooi is het dan dat zij die werkgevers ook informeren over aanstaande werkzaam-heden en hoe zij kunnen bijdragen aan hinderbeperking door hun medewerkers in dieperiode wellicht nog slimmer te laten reizen?”
Werkwijzer
Om de nieuwe uitgangspunten voor de hinderaanpak te laten landen binnen RWS,is in de bestaande RWS-werkwijzer het proces op een aantal punten aangescherpt. “We hebben bijvoorbeeld bij slim reizen een kosteneffectiviteitsanalyse uitgewerkt, ter onderbouwing van het maatregelenpakket van slim reizen. Dat we dat allemaal op eenzelfde manier doen. Het opzettenvan deze methodiek is mede gebeurd op verzoek van het ministerie, dat graag meer inzicht wil in de doelmatigheid van de maatregelpakketten”, meldt Kessels. “Maar wat goed was en werkte, hebben we niet aangepast.” De werkwijzer is met name bedoeld als intern RWS-document, maar is ook beschikbaar voor andere wegbeheerders en partijen die voor Rijkswaterstaat werken. De werkwijzer is te vinden op de site https://open.rws.nl.
‘We blijven inspelen op nieuwe technologieën’
Kennis en ervaring gebundeld
Om ervoor te zorgen dat niet steeds opnieuw het wiel uitgevonden hoeft te worden, werkt Rijkswaterstaat met de Toolbox Slimme Mobiliteit. In deze web-based tool is alle kennis en ervaring rond Slim Reizen-maatregelen gebundeld, compleet met vuistregels voor kosten en effecten van bepaalde typen maatregelen plus de nodige praktijkcases, do’s & don’ts en kritische succesfactoren. “Op dit moment wordt de toolbox geüpdatet. Daarbij voegen we nieuwe inzichten toe en wordt de toolbox verder gecompleteerd met maatregelen op het gebied van reis- en route-informatie, mobiliteitsmanagement, verkeersmanagement en communicatie. In feite het hele palet van slim reizen”, verklaart Kessels. “Ook de toolbox is bedoeld voor intern gebruik, maar op internet ontsloten om onze kennis te delen met andere partijen. Achterliggende gedachte is dat ook ervaringen van andere wegbeheerders in de toolbox kunnen landen, zodat iedereen daarzijn voordeel mee kan doen.” De toolbox is tevinden op: https://rwsduurzamemobiliteit.nl.
Bij het beproeven van nieuwe oplossingen binnen Smart Mobility is het extra belangrijk om de resultaten te meten en de kennis te delen. Dit om kennis op te bouwen voor de toepassing in andere projecten, en voor de doorontwikkeling van de Hinderaanpak.Kijkend naar de toekomst stelt Kessels: “Het hele werkveld rond smart mobility kan heel snel gaan, zeker op het gebied van reis- en route-informatie. Steeds zullennieuwe technologieën tot ontwikkeling komen. En daar willen wij op blijven inspelen.”
Longreads zijn artikelen uit het magazine die wekelijks geplaatst worden op OTAR.nl
