Het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid (KiM) heeft in opdracht van het ministerie van IenW onderzoek gedaan naar de effecten van de Tijdelijke subsidieregeling stimulering goederenvervoer per spoor, die in 2019 is ingevoerd. Doordat de marktcijfers ernstig ‘vervuild’ zijn door de gevolgen van de Covid-19-crisis, kan het KiM echter niet vaststellen of de regeling effect heeft gehad.
De hoop was dat de Tijdelijke subsidieregeling stimulering goederenvervoer per spoor zou leiden tot een toename van het marktaandeel spoorgoederenvervoer, en daarmee tot een beperking van het goederenvervoer over de weg. Door de subsidieregeling zijn de kosten van het spoorgoederenvervoer over Nederlands grondgebied tijdelijk verlaagd met 10 tot 15 procent. De regeling bestaat uit een korting op de vergoeding die vervoerders moeten betalen om de Nederlandse spoorinfrastructuur te gebruiken. Ten opzichte van de omringende landen is de concurrentiepositie van het spoorgoederenvervoer echter niet verbeterd, omdat die landen inmiddels een (hogere) subsidie geven op het gebruik van de spoorinfrastructuur.
Tussentijdse evaluatie
De subsidieregeling is van kracht voor de periode 2019 tot en met 2023. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) heeft in de staatssteuntoets bij de Europese Commissie toegezegd om tussentijds een evaluatie te verrichten. Deze evaluatie is gekoppeld aan het besluit dat dit jaar (2021) wordt genomen om de subsidieregeling te verlengen tot en met 2023.
Sterkste daling in tien jaar
Het KiM heeft vastgesteld dat het spoorgoederenvervoer op Nederlands grondgebied in 2019 licht toenam ten opzichte van 2018, namelijk met 0,8 procent. Maar in ‘coronajaar’ 2020 nam het met 6 procent af, de sterkste daling in tien jaar tijd. Het marktaandeel van het spoor in het internationale goederenvervoer, de markt waar het spoorgoederenvervoer het meest actief is, nam hiermee af van 8,5 procent in 2018 en 2019 tot 8,2 procent in 2020.
Doel niet bereikt
Volgens het KiM heeft in 2020 vooral de economische impact van Covid-19 een stempel gedrukt op het goederenvervoer, en specifiek op het spoorgoederenvervoer. Hierdoor is het effect van de gebruiksvergoeding niet zichtbaar in de vervoersprestatie en het marktaandeel van het spoorgoederenvervoer. Het doel van de subsidieregeling om het marktaandeel te vergroten, is daarmee in 2020 niet bereikt. “Het kan zijn dat de subsidieregeling een omgekeerde modal shift door krimpende ladinggroottes heeft voorkomen”, schrijft het instituut in zijn onderzoeksrapport, “maar dat is lastig aan te tonen op basis van de beschikbare statistieken. De vraag in hoeverre de subsidieregeling effect heeft gehad op de vervoersprestatie, is derhalve niet eenduidig te beantwoorden.”
