Op 4 oktober vond de feestelijke aftrap plaats van de nieuwe samenwerking tussen het Hoogheemraadschap van Delfland en vijf aannemers. De partijen hadden eind september een achtjarige raamovereenkomst voor baggerwerkzaamheden getekend. De samenwerking is volledig gericht op het duurzaam en circulair baggeren van de watergangen in beheer bij het Hoogheemraadschap. De gezamenlijke ambitie: de uitstoot van milieuvervuilende stoffen fors verminderen en schone bagger zo veel mogelijk hergebruiken.
Jos van Maarschalkerweerd
Baggeropgave
Het Hoogheemraadschap van Delfland beheert 4.300 kilometer aan watergangen. Van al deze watergangen in het beheergebied doet Delfland voor ongeveer 2.000 km watergangen de uitvoering van het baggerwerk. Dit betreft alle primaire watergangen en de watergangen van zes gemeenten. Jaarlijks baggert Delfland rond de 125 km aan sloten en vaarten; daar komt dan gemiddeld genomen 100.000 kubieke meter bagger uit.
Jorg Willems is afdelingsmanager Onderhoud en bediening watersystemen en waterkeringen. Naast het onderhoud aan watergangen en waterkeringen valt daar ook het peilbeheer onder. “Met een baggercyclus van acht jaar baggeren we dus jaarlijks één achtste deel van het gebied. De kosten bedragen globaal vijf miljoen euro per jaar. Voorheen hadden we éénzelfde type contract met een looptijd van drie jaar, uitsluitend voor baggerwerkzaamheden. De baggerafzet werd door het waterschap zelf georganiseerd. De raamovereenkomst omvat nu ook de afzet van de bagger. Door het combineren van de gebiedskennis van de aannemers met die van het waterschap hopen we tot goede afzetlocaties in het gebied te komen. Bemonstering van de bagger gebeurt door het samenwerkingsverband Aquon. De kwaliteit varieert van direct toepasbaar, onder voorwaarden toepasbaar (licht verontreinigd) tot (zwaar) verontreinigd afval. In dat laatste geval is hergebruik niet mogelijk en gaat het naar een geconditioneerde stortplaats.”
‘Waar het moeilijk wordt in de samenwerking, wordt het interessant’
Duurzaamheidsopgave
Om de Nederlandse doelstellingen voor klimaat, natuur en schone lucht te halen, heeft het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat vijf roadmaps ontwikkeld voor het verduurzamen van onze infrastructuur. Vanuit de ‘Rijksstrategie naar Klimaatneutrale en Circulaire Infraprojecten’ (KCI) is de ambitie om in 2030 volledig klimaatneutraal en circulair te werken in de grond-, weg- en waterbouwwerken (GWW). Ook vanuit het programma Schoon en Emissieloos Bouwen (SEB) zijn er doelen geformuleerd op het gebied van natuur (stikstof), klimaat (CO2) en schone lucht (fijnstof en stikstof) gekoppeld aan verduurzaming van mobiele werktuigen, vaartuigen en bouwlogistiek.
Een van de roadmaps is het ‘Transitiepad Kustlijnzorg en vaargeulonderhoud’. Dit richt zich op het verduurzamen van materieel dat wordt gebruikt bij bijvoorbeeld baggerwerkzaamheden. Aannemers zetten daar materieel in dat CO2, stikstof en fijnstof uitstoot. Verder richt het zich op het zo hoogwaardig mogelijk hergebruiken van het materiaal dat bij baggerwerkzaamheden vrijkomt, en het beschermen van de voorraad bagger en grond. Willems: “Met dit achtjarige contract kan het waterschap voldoen aan haar kerntaak, zorgen voor een vlotte doorstroming van het water, maar ook de maatschappelijke doelen waarmaken waar wij voor gesteld staan.”
Contract
Uit de Europese aanbesteding zijn vijf aannemers gekomen die deze opdracht de komende jaren samen gaan uitvoeren. De keuze voor vijf aannemers is een gevolg van een beleidslijn van het waterschap. Willems: “Het bestuur heeft de wens uitgesproken dat er in het voorjaar uit het oogpunt van flora en fauna niet gebaggerd mag worden. In de zomerperiode voeren we maaiwerkzaamheden uit. Baggeren doen we in het najaar en de winter. Daardoor is er minder uitvoeringstijd beschikbaar en hebben we meer uitvoeringskracht nodig. Wij denken met vijf aannemers over voldoende uitvoeringskracht te beschikken.” De plannen van deze aannemers zijn beoordeeld op basis van drie belangrijke onderwerpen: samenwerking, duurzaamheid en circulariteit.
Jorg Willems, afdelingsmanager Onderhoud en bediening watersystemen en waterkeringen bij Hoogheemraadschap van Delfland: “Ik verwacht dat we samen met de aannemers en de omgeving een grote impact kunnen maken op de verduurzaming van de baggerwerkzaamheden.”
Harm de Heer is directielid en projectleider bij familiebedrijf De Heer land en water, gevestigd in Lopik. Hij vertegenwoordigt in dit artikel de vijf aannemers in de raamovereenkomst. Dat zijn verder Baars Aannemerij uit Nieuwland, Growepa uit Rhenen, Van der Lee uit Bruchem en Verboon Maasland. De Heer: “We hebben als branche een grote duurzaamheidsopgave en krijgen nu, door de lange looptijd van dit contract, een unieke kans van Delfland om daar invulling aan te geven”. Willems: “Er is om diverse redenen gekozen voor een achtjarig contract. Op de eerste plaats heeft het waterschap een baggercyclus van acht jaar. Ten tweede is er de behoefte om naar een langere samenwerkingsrelatie met de markt te gaan. Want wij willen andere taken bij de markt neerleggen (zoals de baggerafzet), zien de komende jaren strengere wet- en regelgeving op ons afkomen, en het werkgebied is sterk verstedelijkt en complex. Een derde reden is dat we het transitiepad ‘Kustlijnzorg en vaargeulonderhoud’ en het transitiepad ‘Weg, dijk en spoor’ gaan volgen. Beide transitiepaden hebben tot doel dat in 2030 de GWW-sector geheel schoon en emissieloos werkt. De transitie naar schoon en emissieloos loopt dus ook acht jaar. In de huidige overspannen markt zien we dat bij aanbestedingen het aanbod beperkt is. We zijn dan ook blij dat we vijf aannemers voor langere tijd aan ons hebben kunnen binden.”
Het contract is een beproefde vorm, namelijk een RAW raamcontract (Rationalisatie en Automatisering Grond-, Water- en Wegenbouw) met een toegevoegde EMVI-component (Economisch Meest Voordelige Inschrijving). De Heer: ”De EMVI-beloftes die de contractanten hebben gedaan, zoals voor emissieloos baggeren en de samenwerking op het gebied van circulair werken met oog voor de omgeving, zijn onderdeel geworden van de contractvoorwaarden. In de samenwerking zullen de EMVI-voorstellen van de vijf raamcontractanten toegroeien naar één gemeenschappelijke EMVI-deler. Door het mogen hanteren van hogere eenheidsprijzen verwachten wij al vóór 2030 volledig emissieloos te kunnen baggeren.” Willems: “In de samenwerking zal ook ieder jaar met elkaar worden bepaald hoe en door wie het werk het beste kan worden uitgevoerd.”
Aannemers
De vijf aannemers onderschrijven de mogelijkheden die dit contract biedt. De Heer: “Voor de aannemerij is dit een unieke kans om haar werkzaamheden te verduurzamen en daarmee een bijdrage te gaan leveren aan de hele GWW-sector. Het waterschap biedt ons deze kans, het is nu aan ons om die samenwerking te gaan oppakken en dit contract echt tot een succes te maken. We krijgen nu de ruimte om te innoveren, dus moeten we ‘omdenken’ om het ook echt anders te gaan doen. De raamovereenkomst biedt de flexibiliteit om het beste van iedere contractant naar boven te brengen, te meer daar de contractanten complementair zijn aan elkaar. De één blinkt uit in stedelijk baggeren, de ander is meer thuis tussen de kassen. Per deelopdracht kijken we hoe we synergie kunnen behalen, waarbij iedere contractant in zijn kracht komt en wij optimaal kunnen inspelen op de behoefte van het waterschap. Een voorbeeld van synergie is de inzet van een aquadrone met een multibeam bij de gemeente Den Haag, die het mogelijk maakt om de baggerkwaliteit en -kwantiteit te bepalen. Die toepassing zou ook hier overwogen kunnen worden. Wij zijn ervan overtuigd dat we individueel sneller kunnen werken, maar gezamenlijk verder komen. Ook op het gebied van werkgeverschap biedt zo’n achtjarig contract mogelijkheden om dit duurzaam in te vullen, omdat we kunnen investeren in opleiding en personeel.”
Harm de Heer, directielid en projectleider bij familiebedrijf De Heer land en water: “Omdat wij ons alleen maar toeleggen op het circulair hergebruik van grond en bagger, weten we ook dat we mee kunnen met de laatste technieken in de markt.”
Ambities voor duurzaamheid
Het verduurzamen van de uitvoering is een belangrijke opgave voor de komende acht jaar. Dat vertaalt zich naar het verduurzamen van het materieel en het duurzaam omgaan met baggerspecie. De partijen doen bijvoorbeeld onderzoek naar de mogelijkheden voor hydraulisch baggeren. Een methode waarmee het transport van bagger, en dus ook de CO2-uitstoot, kan worden geminimaliseerd. De Heer: ”Wij willen in feite van emissiereductie naar emissieloos. De emissiereductie willen we via de kortste weg realiseren door het goede van de verschillende partijen direct in te zetten. Emissieloos willen we als groep van vijf aannemers bereiken door zo snel mogelijk te investeren in de verduurzaming van het materieel. Denk aan elektrische vrachtwagens voor aan- en afvoer van materieel, kranen, graafmachines en schuifboten, maar ook elektrisch personenvervoer. Een begin is al gemaakt. Bij De Heer beschikken we onder meer over twee elektrische vrachtauto’s voor baggertransport en een elektrische schuifboot.”
‘Overtuigd dat we individueel sneller kunnen werken, maar gezamenlijk verder komen’
Schone bagger hergebruiken
De Heer: “Dit contract biedt ruimte voor innovatie om schone bagger opnieuw te gebruiken. Met bagger is veel mogelijk. Denk aan het ophogen van terrein, het verbeteren van de bodemkwaliteit, natuurontwikkeling, aanleg van mountainbikeroutes, zonneparken of geluidswallen, en zelfs gebruik als grondstof voor bouwproducten. De aannemers zijn een samenwerkingsverband aangegaan met de Grondbank GMG. Die is gespecialiseerd in het innemen, verwerken en verantwoord en nuttig toepassen van grond en baggerspecie, en is specialist in hergebruik. Ook zijn wij aangesloten bij het Circulair Bagger Consortium, een landelijk initiatief om bagger te gaan gebruiken als grondstof in de Nederlandse bouw. (Ons land kent een baggeroverschot van 100 miljoen kuub per jaar.) Het idee is om bagger te gaan toepassen in biologisch afbreekbare tubes, in slibblokken of zetsteen, of als voeding voor de cementindustrie.”
Het gebruiken van bagger als cementvervanger in beton is dubbel interessant, omdat cement een primaire en niet hernieuwbare grondstof is. De cementproductie is wereldwijd verantwoordelijk voor 8% van de CO2-uitstoot. Biologisch afbreekbare tubes zijn ontwikkeld om bagger circulair verwerkbaar te maken. Het zijn grote ontwateringszakken waarin de bagger in de grond kan indikken via een natuurlijk proces, waarna de zak door de natuur weer wordt afgebroken. Op die manier blijft de grond in het gebied en dat draagt bij om bodemdaling tegen te gaan. De Heer: “Omdat wij ons alleen maar toeleggen op het circulair hergebruik van grond en bagger, weten we ook dat we mee kunnen met de laatste technieken in de markt.” Willems: “Delfland kijkt uit naar de samenwerking zoals die zich het komende jaar gaat ontwikkelen. Ik verwacht dat we samen met de aannemers en de omgeving een grote impact kunnen maken op de verduurzaming van de baggerwerkzaamheden.”
‘Langjarige samenwerking biedt volop mogelijkheden om te verduurzamen
Monitoring
De landelijke, algemene doelstellingen zijn dat de waterschappen in 2050 volledig klimaatneutraal (circulair) zijn en in 2025 al energieneutraal, weet Willems. “Het Hoogheemraadschap gebruikt klimaatmonitoren, die op onze website kunnen worden gevolgd. Specifiek voor baggermaterieel hebben we de transitiepaden met een basisniveau en een ambitieniveau.” De Heer: “De raamcontractanten werken datagestuurd en gebruiken daarvoor dashboards. Voor het plannen, voorbereiden, begeleiden en monitoren van het baggerproces hanteren wij één centrale applicatie. De Heer land en water maakt bijvoorbeeld gebruik van een fleet-managementsysteem. Dat systeem maakt het mogelijk per deelopdracht een efficiënte routing en transportplanning te maken. Het systeem kan geautomatiseerd CO2-footprints draaien voor de opdrachtgever.”
Lees meer infra nieuws of bekijk onze andere platformen voor industrie nieuws of water nieuws uit de watersector.
