Corrosie is zeer waarschijnlijk de oorzaak van het ‘opdrijven’ van een tunneldeel in de Prinses Margriettunnel in de snelweg A7 tussen Joure en Sneek. Dat constateren de onderzoeksinstituten Deltares en TNO, die in opdracht van Rijkwaterstaat onderzoek hebben gedaan naar het falen van de trekankers van de tunnel.
Volgens de onderzoeksinstituten is het tunneldeel omhooggekomen doordat de paalfundering niet meer in staat was om de opwaartse waterdruk te weerstaan. De voorspanstaven, die deel uitmaken van de in 1976 aangebrachte paalfundering, zijn zeer waarschijnlijk gebroken door corrosie. Uit archiefonderzoek naar vergelijkbare tunnelconstructies blijkt dat Rijkswaterstaat bij vier tunnels hetzelfde type voorspanstaven in de trekpalen heeft gebruikt. Bij deze kunstwerken bestaat mogelijk ook een risico op het bezwijken van de fundering. Het gaat dan om 1e Heinenoordtunnel in de A15 bij Rotterdam, de Tunnelbak in het Kleinpolderplein in de A20 bij Rotterdam, de Taxandriatunnel in de A2 bij Den Bosch en de Vollenhoventunnel in de A28 bij Zeist. Overigens worden voorspanstaven in funderingsconstructies sinds de jaren 90 van de vorige eeuw niet meer van deze staalsoort gemaakt.
Bigbags
De hele fundering van de Prinses Margriettunnel wordt momenteel vernieuwd en versterkt. Aanleiding was het bezwijken van een groot aantal trekpalen in de oorspronkelijke fundering. Het defect leidde in december 2022 tot het omhoogkomen van een tunnelsegment in de noordelijke oprit, waarna de A7 ter plaatse in beide richtingen voor alle verkeer moest worden afgesloten. Vervolgens werden de tunnelelementen gestabiliseerd met bigbags vol zand, om verdere schade te voorkomen. Een deel daarvan is een maand later vervangen door stalen rijplaten en betonblokken in de middenberm en aan de zijkanten van de tunnel. Zo kwam er weer ruimte voor het wegverkeer.
Waterspanning en opwaartse druk
In juni van dit jaar is aannemer Van Hattum en Blankevoort begonnen met het plaatsen van ongeveer 1450 nieuwe trekpalen in de tunnelmoten van de Prinses Margriettunnel. Maar in augustus ging het mis en moest de tunnelvloer opnieuw worden gestabiliseerd. De waterspanning en de opwaartse druk onder de tunnelvloer waren te groot geworden en daardoor ontstond een deformatie waarbij een tunnelmoot een beetje omhoogkwam. Dankzij het aangebrachte monitoringssysteem werd dit snel opgemerkt en kon direct worden ingegrepen. Rijkswaterstaat en de aannemer hebben nu gekozen voor een combinatie van maatregelen om de ongewenste spanningspieken tijdens de herstelwerkzaamheden op te vangen en de kans op deformatie te verminderen. Daarbij wordt de grondwaterstand in de tunnel tijdelijk, lokaal en beperkt verlaagd.
Meer tunnels onder de loep
Naast de vier eerdergenoemde tunnels met dezelfde voorspanstaven zijn er nog twee tunnels waar dezelfde staalsoort in de trekankers is gebruikt: de Hemspoortunnel in Amsterdam en de Kiltunnel in Dordrecht. ProRail, als beheerder van de Hemspoortunnel, en het Wegschap Dordtse Kil, als beheerder van de Kiltunnel, zijn door Rijkswaterstaat inmiddels hierover geïnformeerd.
Monitoring
Volgens Rijkswaterstaat zijn er vooralsnog geen technieken beschikbaar waarmee relatief eenvoudig kan worden vastgesteld of en in hoeverre ankerpalen zijn bezweken in een fundering. Om het risico op bezwijken van de fundering bij de zes genoemde tunnels te bepalen, neemt Rijkswaterstaat meerdere maatregelen. Ook ProRail en het Wegschap Dordtse kil nemen, in overleg met Rijkswaterstaat, maatregelen. Zo wordt een 24/7 monitoringssysteem geïnstalleerd voor het vroegtijdig herkennen van eventueel falen. Daarnaast worden bestaande satellietmetingen, om mogelijke deformatie in het verleden in beeld te brengen, verder uitgewerkt.
Risicoanalyse
Ook wordt er een risicoanalyse uitgevoerd. Deze analyse bestaat uit een analyse van het ontwerp en een veiligheids-/capaciteitsanalyse van de huidige fundering. Op basis van deze informatie uit de monitoring en de risicoanalyse zal Rijkswaterstaat, in samenspraak met Prorail en het Wegschap Dordtse kil, een handelingsperspectief per object opstellen. Dit bestaat onder andere uit een monitoringsstrategie voor de toekomst, een onderzoek naar preventieve maatregelen en een onderzoek naar correctieve maatregelen (funderingsherstel). Rijkswaterstaat streeft ernaar om het handelingsperspectief per object halverwege 2024 op te leveren.
