Het programma weguitbreiding Schiphol-Amsterdam-Almere (SAA), het grootste wegenbouwproject van Nederland tussen 2012 en 2027, nadert zijn voltooiing. Doel is een betere bereikbaarheid van het noordelijke deel van de Randstad. Na de al gerealiseerde uitbreiding van de capaciteit van de autosnelwegen A6, A1, A10-Oost en A9 Gaasperdammerweg wordt er nu hard gewerkt aan de A9 tussen de knooppunten Badhoevedorp en Holendrecht (A9BAHO). De periode van vijftien jaar omvat de verbreding van 63 kilometer autosnelweg, de aanleg van de Gaasperdammertunnel, de bouw van twee grote bruggen en een aquaduct, de aanpassing van vijf knooppunten en de bouw van ongeveer honderd kunstwerken (viaducten). De A9BAHO is het sluitstuk van dit grootse programma. OTAR ging in gesprek met sleutelfiguren Driek Nuijens (RWS) en Ton Hayes (VeenIX).
Jos van Maarschalkerweerd | Beeldmateriaal: Ministerie van IenW
Het project A9 Badhoevedorp-Holendrecht, afgekort A9BAHO, omvat een capaciteitsuitbreiding van drie naar vier rijstroken tussen de knooppunten Badhoevedorp en Holendrecht. Onderdeel hiervan is de bouw van een onderdoorgang op Holendrecht voor de aanlegvan een wisselstrook. Deze wordt gekoppeld aan de bestaande wisselstrook op de A1/A6. De aan te leggen vluchtstroken worden geschikt gemaakt voor gebruik als vijfde rijstrook. Het verbeteren van de leefbaarheid bij Amstelveen en Ouderkerkaan de Amstel vormt een andere belangrijke doelstelling. De eyecatchers van het project zijn de verbreding van de Schipholbrug en de verdiepte ligging van de A9 ter hoogte van Amstelveen. Daar wordt de A9 over een lengte van 1,6 kilometer verdiept aangelegd met drie overkappingen, ter hoogte van het Oude Dorp, het Stadshart en het Bovenlandpad. In totaal wordt er veertien kilometer aan geluidsschermen gebouwd op verschillende plaatsen langs de weg. Het werk is medio 2020 gestart en moet in 2027 gereed zijn. Het project kost 1,32 miljard euro (MIRT 2023), voor aanleg- en onderhoudskosten.
Het ‘verhaal’ van de A9BAHO
Ton Hayes werkt voor VeenIX (opdrachtnemer) en is plaatsvervangend projectdirecteur van de A9BAHO. Hij was ook tendermanager voor dit project. “De tender zijn we ingegaan met de slogan ‘Voorspelbaar en adaptief’. Dit vullen we in door een flexibele samenwerking met zowel de opdrachtgever als onze stakeholders. De toenmalige minister van Infrastructuur en Milieu heeft op 7 maart 2017 het Tracébesluit (TB) vastgesteld. Inmiddels zijn we jaren verder, zijn er nieuwe ontwikkelingen en ontstaan er nieuwe inzichten. Daar proberen we in het project nog zoveel als mogelijk rekening mee te houden.”
Driek Nuijens is technisch manager van het project vanuit Rijkswaterstaat (RWS) en onderschrijft deze flexibele samenwerking. “In de driehoek van stakeholder, VeenIX en RWS kijken we iedere keer of we tot een maximale inpassing kunnen komen. De grenzen van het TB worden opgezocht. Daar hebben we inmiddels een aantal mooievoorbeelden van. Zoals bij het Oude Dorp, een wijk in Amstelveen direct gelegen langs de A9. Het ontwerp voorzag in een overkapping die op een ‘ruggetje’ zou komen te liggen. De gemeente wilde graag de zichtlijnen uit de oude, oorspronkelijke situatie terug en wilde de meerkosten voor haar rekening nemen.”
Hayes: “Een ander voorbeeld is de situatie tussen de Burgemeester Rijnderslaan en de Meander. Daar lag een voetgangers-/fietserstunneltje dat onder de A9 doorliep. Ter vervanging van het tunneltje was in het TB een overkapping opgenomen van ongeveer 20 meter breed. Op verzoek van een projectontwikkelaar en de gemeente wordtdeze overkapping nu verbreed tot 85 meter, waardoor er ook een park kan worden gerealiseerd. Dat vergroot de leefbaarheid ter plaatse.” Nog een voorbeeld dat nu al meerwaarde geeft, is de versnelde ingebruikname van een vluchtstrook als extrarijstrook bij het knooppunt Holendrecht. “Vanaf de A2 vanuit Utrecht en Amsterdam in de richting Amstelveen stroopt het verkeer in de spits op. Door de vluchtstrook op de A9 nu al in gebruik te nemen als vierde rijstrook is extra capaciteit toegevoegd, waardoor de doorstroming op deze locatie wordt gewaarborgd.”
‘Noordelijke Randstad beter bereikbaar’
Tenderfase
Aan de tenderfase deden oorspronkelijk zes partijen mee, waarvan VeenIX als beste uit de bus kwam. De naam VeenIX komt voort uit Amstelveen en IX, het Romeinse getal voor 9, lees de A9. Bijzonder was dat VeenIX aan de tender meedeed zonder aannemer, vertelt Hayes. “Dat was een bewuste keuze, omdat we zo meer creatieve ruimte konden creëren in het proces. Onze ervaring uit de tender A13/A16 was dat de inbreng van een aannemer logischerwijs gericht is op diens ervaring. Voor deelname aan de tender was van belang dat je het project kon financieren, dat je beschikte over projectmanagementkwaliteiten en IV-kwaliteit (voor informatievoorziening, red.) in verband met de Schipholbrug.”
De VeenIX-partners in de tender waren Count&Cooper, de Australische zakenbank Macquarie en Siemens. Later in het proces is FCC als aannemer aan het project toegevoegd. VeenIX kreeg in september 2019 van RWS de opdracht voor het project gegund. “De Nederlandse bouwers warenterughoudend voor grote projecten vanwege het financiële afbreukrisico. De voorbeelden van OpenIJ en de Afsluitdijk zijn bekend. FCC was via het internationale netwerk van Macquarie een bekende en gerenommeerde aannemer.” Nuijens: “Om het project voor de markt comfortabeler te maken, zijn de risico’s herverdeeld en is er nog eens kritisch naar de planning en het plafondbedrag gekeken.”
Economisch meest voordelige inschrijving (EMVI)
De aanbieding van VeenIX had uiteindelijk de beste prijs-kwaliteitverhouding. Een andere fasering, de opdeling in drie wegvakken en een creatieve oplossing voor de indelingvan de Keizer Karelweg vormden de basis voor een robuuste planning en beperking van hinder voor de omgeving. Hayes verklaart: “Wij kozen ten opzichte van het referentieontwerp van RWS voor een fasering aan de zuidkant. Deze fasering creëert ruimte aan de noordkant én levert tijdens de bouwfase voor minder omwonenden geluidshinder op. Door de fasering met twee scharnierpunten uit te leggen, is de A9 opgedeeld in drie wegvakken met iedereen eigen dynamiek en planning. Het westelijke deel wordt gekenmerkt door decomplexe verbreding van de Schipholbrug, het middendeel door de verdiepte ligging en het oostelijke deel door het landschappelijke karakter en zettingsproblematiek. Het voordeel is onder meer dat vertraging geen gevolgen heeft voor de andere wegvakken. Per deelgebied kan het verkeer van noord naar zuid switchen zonder last te hebben van andere deelgebieden.”
Een andere vondst betrof de gewijzigde indeling van de Keizer Karelweg in Amstelveen. Daardoor ontstond meer ruimte voor de aanleg van de op- en afritten, zodat er minder afsluitingen nodig waren. Dat leidde weer tot een beperkter aantal voertuigverliesuren. Nuijens: “Voor RWS was een robuuste planning erg belangrijk. Bij de verdiepte ligging is daarom gekozen voor betrouwbare en bewezen technieken zoals onderwaterbeton.” Hayes: “Wij hebben een voorspelbare planning gemaakt, waarin ruimte is om eventuele tegenslagen in tijd te kunnen opvangen. Covid-19 was niet te voorspellen, maar deze robuuste planning heeft ons zeker in die periode geholpen.” Uiteindelijk is er een DBFM-contract (Design, Build, Finance & Maintain) gesloten voor een periode van veertien jaar. De einddatumvan dit contract sluit daarmee aan op de einddatum van de overige DBFM-contracten van SAA.
Leefbaarheid
Het afbreken van de barrière A9 was een langgekoesterde wens van de gemeente Amstelveen. De voorloper van de A9 is vanaf 1936 in delen geopend als eenbaanswegom vervolgens vanaf eind jaren zestig uit te groeien tot de huidige lay-out van 2×3 rijstroken. Voor 2030 luidt de prognose dat er 175.000 motorvoertuigen per etmaal over de A9 rijden. Een verdubbeling in ruim veertig jaar. Nadat de ultieme wens voor de aanleg van een tunnel financieel onhaalbaar bleek, viel de keuze op de verdiepte ligging.Hayes: “Naast het verdwijnen van de barrière zal de leefbaarheid verder worden vergroot door de aanleg van een stadspark en een bomenbrug en vermindering van de geluidsoverlast. De verdiepte ligging, geluidsschermen opgetrokken uit lavasteen en de toepassing van zeer geluidsarm asfalt (dZOAB fijn, red.) zullen de geluidsoverlast fors reduceren.”
‘Leefbaarheid van Amstelveen eindelijk verbeterd’
Omgeving
Om de overlast tijdens de bouwperiode van zeven jaar te beperken, wordt de omgeving nauw betrokken bij het project, meldt Hayes.“De zuidelijke fasering heeft de afstand tussen de snelweg en het merendeel van de woningen groter gemaakt, waardoor al minder mensen overlast hebben. Door het opknippen van de fasering in drie delen met hun eigen dynamiek en specifieke omgeving, en het omgevingsmanagement daarop te laten aansluiten, kwamen we ook dichter bij de omgeving te staan. Er zijn en worden veel activiteiten gedaan met de buurt, zoals het beschilderen van zeecontainers die tijdelijk als geluidswal dienen. Er is extra aandacht besteed aan het kappen van bomen, vanwege de emotionele waarde voor omwonenden. Er zijn informatiemarkten geweest in het theater en online, vanwege Covid-19. Daarnaast monitoren we de gemoedstoestand van de buurt door enquêtes te houden en koffie te komen drinken. Er is een klachtenprocedure opgetuigd en een monitoringsysteem voor geluid en trillingen.”
Duurzaamheid
Klimaatneutraal en circulair werken is een belangrijk streven om de opwarming en uitputting van de aarde te voorkomen. Het ministerie van IenW heeft met de markt, Unie van Waterschappen en provincies vijf roadmaps ontwikkeld om in 2030 duurzaam te kunnen werken (zie het artikel op pag. 6 e.v.). De A9 is een van de eerste projecten waarbij deze doelstelling in de praktijk wordt gebracht. In de A9BAHO komen in totaal circa 1.300 liggers vrij uit elf viaducten, meldt Nuijens “De provincie Noord-Holland gaat 32 liggers hergebruiken in de N201 en RWS gaat zelf 250 liggers hergebruiken in de A44. Hergebruik gaat niet vanzelf, want er zitten nogal wat praktischeaspecten aan vast, die moeten worden opgelost. Ik denk bijvoorbeeld aan het eigendom van de liggers, die in de regel verblijven aan de opdrachtnemer, de tijdelijke opslag en de logistiek, kwaliteitseisen en extra kosten. De intentie is om uiteindelijk alle liggers te gaan hergebruiken.”
Meer informatie
https://tinyurl.com/45puwuc4
https://youtu.be/2siTx8ANDps
Lees meer infra nieuws of bekijk onze andere platformen voor industrie nieuws of water nieuws uit de watersector.
