Aanbesteding
Markus Büttner: “In onze voorbereiding op deelname aan de tender hebben we een uitgebreide analyse van mogelijke bouwmethoden gemaakt. Een cruciale rol daarin speelde de eis van Rijkswaterstaat dat de grondwaterstand ter plaatse niet mocht worden beïnvloed. En we wilden naar een constructie met beperkte milieukostenindicator (MKI), wat je het best bereikt door verantwoord te besparen op de hoeveelheid materiaal – met name beton – die je gebruikt. Dat was een enorme uitdaging, maar ook een kans om ons te onderscheiden. Met gesloten bouwkuipen en een gewapende onderwaterbetonvloer moest het mogelijk zijn om ‘materiaalbesparend’ te werken zonder grondwater te onttrekken.”

Ontwerp
Kenneth Wyns licht toe hoe het ontwerp van de tunnel tot stand is gekomen. “We berekenden dat er sprake was van een ‘verticaal evenwicht’. Dat wil zeggen dat de opwaartse kracht van het grondwater op de tunnelvloer in de bouwfase gelijkwaardig was aan de neerwaartse belasting van de tunnelconstructie in de definitieve situatie. Daardoor konden we toe met een uniforme paallengte voor de fundering. Dat was gunstig. Nu wilden we vooral het áántal palen ideaal positioneren voor de eindfase, en dat kon door een keuze voor gewapend onderwaterbeton. Er zijn daardoor in het breedteprofiel van de tunnel alleen driemaal twee funderingspalen nodig onder de buitenwanden en onder het middentunnelkanaal. Dat is een groot verschil met de fundering die nodig was geweest bij gebruik van ongewapend beton. Evengoed zijn er nog 7700 funderingspalen de grond ingegaan.”Deze ontwerpkeuze had wel tot gevolg dat heel veel werk onder water moest worden uitgevoerd. Daardoor is de aanleg van de tunnel uiterst complex, en dat is ook de reden dat dit procedé, dat op zich niet nieuw is, nooit eerder op deze schaal was uitgevoerd.
Niet alleen de constructie is ontworpen met duurzaamheid als topprioriteit. De tunnel wordt in de exploitatie, net als de rest van de A16 Rotterdam, energieneutraal en is mondiaal de eerste tunnel waarbij dat het geval is.

‘DEZE ONTWERPKEUZE BETEKENT DAT HEEL VEEL WERK ONDER WATER MOET WORDEN UITGEVOERD’

Aanleg
Eerst plaatsen de bouwers damwanden, zodat ze in den natte een diepe geul kunnen graven zonder dat het grondwater in de omgeving daalt. De tunnel wordt aangelegd in 34 bouwkuipen. Wyns: “Het uitgraven, het schoonmaken van de paalkoppen van de fundering, het plaatsen van de wapening en van de dilatatievoegbalken, en het storten van het beton: dat is allemaal werk dat onder water door duikteams is uitgevoerd. Wanneer op die manier de tunnelvloer is gerealiseerd, heb je een waterdichte bouwkuip. Daaruit pomp je het water weg, en vervolgens kun je dan in een droge kuip verder werken aan de wanden en het dak.”

Gunning
De gunning is verworven op de prijs-kwaliteitverhouding. Daarbij wordt volgens de principes van beste prijs-kwaliteitverhouding fictieve korting doorgerekend op de kostprijs van het project, voor bijzondere prestaties van de inschrijver op de waarden die de opdrachtgever heeft geprioriteerd. In dit geval was dat een lage MKI, maar ook hinderbeperking en risicobeheersing. Markus Büttner: “Dit is een heel complex project, dat we alleen konden verwerven door een consortium met bijzondere kwaliteiten samen te brengen. Elk van de partners heeft specifieke expertise op een hoog niveau kunnen inbrengen. De werkvoorbereiding van Mobilis bijvoorbeeld, en het grondwerk van Van Oord. De unieke waarde van BESIX in het consortium is het vermogen om projecten integraal te kunnen managen. Wij zijn een bedrijf van grote omvang, met het vermogen om ook grote complexe projecten te managen. Daar hebben we de kennis en de capaciteit voor. Ook in termen van een afdoende personele capaciteit: bouwplaatsmedewerkers – in deze tijd is dat een groot goed. Daarbij heeft BESIX bijvoorbeeld een eigen engineering department, en een eigen funderingsbedrijf. Door onze internationale oriëntatie hebben we brede kennis in huis. En wordt het project trouwens ook internationaal gezien en gevolgd, vooral met het oog op de bijzondere schaal waarop we de techniek van gewapend onderwaterbeton hier toepassen. In 2017 hebben wij vanuit Nederland al presentaties in Dubai verzorgd aan onze collega’s daar over onze aanpak van de Rottemerentunnel, en sindsdien wordt het project vanuit het buitenland met grote belangstelling gevolgd.”

‘HET PROJECT WORDT VANUIT HET BUITENLAND MET GROTE BELANGSTELLING GEVOLGD’

Op het scherpst van de snede
De bouw verloopt volgens een planning op het scherpst van de snede. “Dat is ook nodig”, zegt Büttner, “want bouwtijd is duur. Feitelijk begint de ‘terugbetaling’ voor de consortiumpartners pas als het tracé open is. Vandaar dat er in een hoog tempo en volgens hele strakke deadlines wordt gewerkt.” “We liggen op schema”, voegt Wyns toe. “En de technisch meest risicovolle bouwfase ligt al achter ons. Overigens was die kritische fase niet alleen het deeltraject met de grootste risico’s om uit het tijdplanning te lopen. Ook op het gebied van veiligheid is dat het spannendste deel, vertelt Wyns. “Het is een project waarbij je echt een hele goede samenwerking moet hebben binnen het consortium.

Ook met de leveranciers trouwens. De leverancier van het wapeningsstaal BCS en het duikbedrijf DISA zijn bijvoorbeeld nauw betrokken geweest bij het ontwerp. Bij het werken onder water mag immers niks misgaan. Het ontwerp is driedubbel getoetst: door SecoNed, Rijkswaterstaat en de gemeentes Lansingerland en Rotterdam. En we hebben in een droge mockup geoefend.

Die uitstekende samenwerking is er gelukkig ook. De partners delen zonder voorbehoud hun kennis, inzichten, mensen en mogelijkheden. Dat resulteert in een bijzonder project, waarmee De Groene Boog zichzelf internationaal op de kaart zet.”