In Limburg zorgt een ensemble van zeven stuwen in de Maas voor bevaarbaarheid van de rivier. Dat is al 100 jaar zo; Rijkswaterstaat zet haat ‘7 zussen’ daarom deze maand in de schijnwerper.
Het verval van de Maas in Nederland is 45 meter. Dat is voor Nederlandse begrippen een groot hoogteverschil. veel. Een groot deel van het verval, 20 meter, vindt plaats in Limburg, tussen Eijsden en Roermond. Dat maakte de Maas in vroeger tijden moeilijk bevaarbaar. Daar kwam in de jaren 20 van de vorige eeuw verandering in, want Nederland werd verwarmd op Limbburgse kolen, en die moesten dus vervoerd worden. Om de rivier van Maasbracht tot Grave bevaarbaar te maken voor schepen van 2000 ton laadvermogen, was een diepte van ten minste 2.60 meter nodig, over een bodembreedte van 60 meter. Er werd gestart met het kanaliseren van de Maas om dat voor elkaar te krijgen.
Zeven zussen
Deze Maaskanalisatie danken we de zeven stuwen en de sluizen die erbij horen. Met de stroom van de rivier mee: Borgharen, Linne, Roermond, Belfeld, Sambeek, Grave en Lith.
De zeven zussen zien er goeddeels nog net zo uit als toen ze 100 jaar geleden werden gebouwd. Dat betekent vanzelfsprekend niet dat er nooit iets aan gedaan werd. Ze zijn goed onderhouden en werken nog prima. Een aantal krijgt de komende jaren een grote onderhoudsbeurt.
Maak kennis met de Limburgse zussen:
Borgharen – Rijksmonument
Stuw Borgharen (foto boven dit artikel) is een rijksmonument. De bouw vond plaats in 1929, om zo de aanleg van het Julianakanaal mogelijk te maken. Het is de 1e stuw in het Nederlandse deel van de Maas. Achter de stuw gaat de Maas door als (onbevaarbare) Grensmaas. Voor de stuw start het Julianakanaal. Hier maakt de scheepvaart gebruik van.
Roermond – damwanden van ijzer of hout
In 1918 heeft de bodem bij Roermond (en Linne) model gestaan bij proeven met damwanden. Die wezen uit dat houten damwanden niet in te heien waren in de grove grindbodem. Zodoende is gekozen voor ijzeren damwanden, bij alle zeven zussen.
Ook stuw Roermond is overigens een rijksmonument. Hij is gebouwd rond 1926.
Linne – gerenoveerd na aanvaring
De oude stuw bij Linne is recent gerenoveerd. De aanleiding was een aanvaring door twee duwbakken. Die waren in februari 2020 door de storm Ciara losgeslagen. De aanvaring leidde tot flinke schade. Eind 2020 was de stuw weer gerepareerd, nog voor het hoogwaterseizoen!
Belfeld – een schuilkelder uit de koude oorlog
Rond de jaren 70, in de Koude Oorlog, zijn op veel plaatsen in Nederland schuilkelders gebouwd. Ook bij stuwen, waaronder die van Belfeld. Wanneer oorlogshandelingen tot een stralingsramp zouden leiden, zou het stuwpersoneel de kelder in vluchten. Men zou dan afwisselend naar buiten gaan om de stuw en sluizen te bedienen voor de scheepvaart en voor de regeling van de waterstand in de Maas.
Sambeek – dubbeltjes en kwartjes
De stuw bij Sambeek is gebouwd in 1925, en is bekend van de ‘dubbeltjes- en kwartjeskant’.
Het was de kunst om schippers die een hogere fooi gaven aan de kant af te laten meren waar de sluiswachters liepen (kwartjes kant). De dubbeltjes waren voor de sluisknechten, aan de dubbeltjeskant!
Grave – stuw met verkeersbrug
De stuw heeft een monumentale verkeersbrug, die op dit moment een grondige renovatie ondergaat. Stuw Grave beïnvloedt ook het waterpeil in het nabijgelegen Maas-Waalkanaal.
Ook deze stuw kreeg in het recente verleden een aanvaring te verduren. In 2016 raakten vijf jukken beschadigd doordat een binnenvaartschip in dichte mist op de stuw botste. Daardoor kon het waterpeil niet meer geregeld worden en zakte het in de Maas over 25 km met 3 meter. Om de stuw te kunnen herstellen, werden tijdelijke dammen geplaatst. Het filmpje legt dit uit.
Lith – vistrappen
De bouw van de stuwen was een uitkomst voor mensen, maar een probleem voor de vismigratie. Vissen zoals de zalm en zeeforel konden moeilijk op de Maas tegen de stroom in te zwemmen op weg naar hun paaigebieden in bijvoorbeeld de Ardennen. Rijkswaterstaat en de waterschappen hebben de afgelopen decennia vispassages aangelegd.
