Spoorbeheerder ProRail wordt met ingang van 1 januari 2021 van een BV omgevormd naar een zelfstandig bestuursorgaan (zbo). Een wetsvoorstel daarvoor is op 17 februari door minister Stientje van Veldhoven (milieu en wonen) ingediend bij de Tweede Kamer. Zij gaat daarmee in tegen het advies van de Raad van State, die stelt dat de omvorming geen knelpunten oplost.
ProRail investeert jaarlijks zo’n 2 miljard euro belastinggeld in beheer, onderhoud en aanleg van het spoor. Bij deze publieke taak hoort publieke verantwoording, stelt Van Veldhoven, en dat is bij een zelfstandig bestuursorgaan beter geregeld dan bij een BV. Zo krijgt de Tweede Kamer scherper inzicht in de besteding van deze middelen. De omvorming heeft volgens de minister geen financiële consequenties voor reizigers, vervoerders en verladers, en het personeel van ProRail behoudt de eigen CAO en arbeidsvoorwaarden. Ook mag de omvorming niet ten koste gaan van de investeringen aan het spoor.
‘Transparantie en verantwoording essentieel’
Volgens het ministerie heeft ProRail, dat 4300 medewerkers in dienst heeft, de afgelopen jaren grote stappen gezet en functioneert het momenteel goed. Minister Van Veldhoven: “Goed beheer van onder andere spoor, wissels, bovenleiding en seinen is cruciaal voor de reiziger. Dit is een publieke taak, betaald met belastinggeld. Transparantie en verantwoording zijn dan essentieel. Met de andere manier van samenwerken zijn we beter in staat om de grote mobiliteitsgroei die ons de komende tijd wacht, aan te kunnen. In de nieuwe situatie kunnen we beter samen optrekken en eerder bijsturen, mocht dat nodig zijn.”
Kritiek Raad van State
Als de minister de greep op ProRail wil vergroten, is een structuurwijziging volgens de Raad van State echter niet nodig. “De argumentatie die in de toelichting bij het wetsvoorstel wordt gegeven voor een zodanig ingrijpende maatregel, is vooralsnog niet overtuigend”, schrijft de Raad van State in haar advies. “Het wetsvoorstel mist een precieze analyse van het tekortschieten van de bestaande sturings- en verantwoordingsmogelijkheden.” Volgens de Raad van State wordt door de minister onderkend dat de prestaties van ProRail momenteel goed zijn. “Het wetsvoorstel lost in zoverre geen knelpunten op. Maar de voorgestelde ingreep brengt wel kosten, inspanningen en risico’s met zich. Deze risico’s zijn financieel, juridisch of organisatorisch van aard, en kunnen negatieve gevolgen hebben voor het draagvlak voor het beleid voor de spoorsector, de onderlinge verhoudingen en de noodzakelijke nauwe samenwerking. De risico’s kunnen uiteindelijk afbreuk doen aan de prestaties van de spoorsector”, aldus het adviesorgaan.
Ook de spoorsector ziet omvorming niet zitten
Ook partijen als NS, reizigersorganisaties, goederenvervoerders, vakbonden en werkgeversorganisaties zien het nut van de omvorming tot een zbo niet in. Het ‘inlijven’ van ProRail door het ministerie maakt het spoorvervoer duurder, is slecht voor de reizigers en gaat ten koste van punctualiteit en dienstverlening, vrezen die partijen. Dat hebben zij eerder in protestbrieven en in een hoorzitting in de Tweede Kamer al laten weten.
Omvorming onderdeel Regeerakkoord
De structuurwijziging van ProRail is echter onderdeel van het Regeerakkoord, stelt het ministerie. Nu het wetsvoorstel is ingediend, start het parlementaire proces en gezien de weerstand die er tegen de omvorming bestaat, kan dat in de Kamer tot interessante debatten leiden.
