Nederland heeft een van de veiligste spoornetwerken in Europa. De trend van een dalend aantal ernstige ongevallen zette in 2023 door: er was sprake van 20 ernstige incidenten. Het aantal slachtoffers daarbij steeg echter aanzienlijk ten opzichte van 2022. Dat staat in het Jaarverslag Spoorwegveiligheid 2023 van de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT).
Er is sinds 15 jaar sprake van een dalende trend van het aantal ernstige ongevallen. Wel was in 2023 een groot aantal slachtoffers te betreuren: 10 mensen lieten het leven en 56 personen raakten gewond. Het uitzonderlijk grote aantal slachtoffers in 2023 is gerelateerd aan het ernstige treinongeval bij Voorschoten, waar een goederentrein tegen een kraan op het spoor reed. De kraanmachinist kwam om het leven en er vielen 31 gewonden.
Vanaf 2025 monitort De ILT de aanbevelingen aan ProRail uit de rapportage van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OvV) over het ongeval bij Voorschoten.
Stop-tonend sein-passages
In 2023 reden machinisten 98 keer over een wissel, een overweg of een bezette rijweg in, zonder dat zij hiervoor toestemming hadden en waarbij een sein aangaf dat de trein had moet stoppen. Zo’n incident heet een stop-tonend sein-passage (STS-passage). De STS-passages leidden niet tot ongevallen; wel bereikte de trein 29 keer het gevaarpunt. De ILT maakt zich hierover zorgen, en monitort daarom de onderzoeken van infrabeheerder ProRail en de spoorwegondernemingen.
Verouderd detectiesysteem
De instroom van een nieuwe generatie spoorvoertuigen toont een verhoogd risico op detectieverlies (‘loss of shunt’). Dat houdt in dat de trein niet meer ‘zichtbaar’ is voor beveiligingssystemen op het spoor, wat vanzelfsprekend tot risico’s voor de spoorveiligheid leidt. De oplossing van dit probleem moet komen van modernisering van het detectiesysteem. Die is nog in het stadium van voorbereiding.
Veiligheidsbeheersysteem ProRail
De ILT-jaarrapportage 2023 heeft ruim aandacht de beheertaken van ProRail. De toezichthouder ILT spoort ProRail aan om de verdere operationalisering en de landelijke borging van het veiligheidsbeheersysteem (VBS) snel te realiseren.
De ILT ziet positieve ontwikkelingen bij ProRail in het doorvoeren van veranderingen in haar organisatie. ProRail startte in 2023 het programma ‘Aantoonbare Veilige Berijdbaarheid’, waarin aandacht is voor het verlengen van onderhoudscontracten met aannemers, de procedures voor risicobeheersing op rangeerterrein Kijfhoek en de verbetermaatregelen op de Havenspoorlijn.
Spoorvervoer gevaarlijke stoffen
Er is al jaren sprake is van overschrijding van risicoplafonds binnen het ‘Basisnet spoor’ voor het vervoer van gevaarlijke stoffen. Dat systeem heeft een betere adaptatie nodig om toegerust te zijn op het (veranderende) risicobeheer dat samenhangt met de energietransitie.
Het toezicht op dit vervoer is de laatste jaren verbeterd door de inzet van drones. Daarmee is het mogelijk om meer ketelwagens in korte(re) tijd te inspecteren op het lekken van gevaarlijke stoffen. Andere onderwerpen van monitoring zijn het correct afsluiten en etiketteren van de wagons, de documentatie op reservoirwagens en tankcontainers, de informatievoorziening en de operationele processen van treinen. In het verslagjaar 2023 deden zich enkele situaties voor waarbij het kwam tot het opleggen van een last onder dwangsom aan vervoerders of beladers.
Taken en verantwoordelijkheden ILT
De ILT houdt de spoorveiligheid op een hoog niveau door nauw samen te werken met bedrijven in de spoorsector. Dit zijn alle spoorbedrijven en infrabeheerder ProRail. Vooral de beheersing van veiligheidsprocessen houdt de inspectie scherp in de gaten. De ILT houdt toezicht op het railverkeer in Nederland. Hieronder vallen het hoofdspoorwegnet, de tram en metro en overige spoorwegen (zoals op bedrijventerreinen). De ILT handhaaft regelgeving voor de veiligheid op het spoor en verleent vergunningen aan spoorwegondernemingen en personen die op het spoor werken, zoals machinisten.
> Het Jaarverslag Spoorveiligheid 2023 is hier te downloaden
: minder ongevallen, meer slachtoffers.){kind=link}