In 2023 vingen de 21 waterschappen ruim 2500 meer muskusratten dan het jaar ervoor, een stijging van 5 procent. Per regio zijn de verschillen echter groot: een aantal waterschappen meldt juist een daling in het aantal gevangen muskusratten. Het aantal beverratvangsten in Nederland is in 2023 toegenomen tot 1645, een toename van 45 procent ten opzichte van 2022.
Muskus- en beverratten worden bestreden omdat ze schade toebrengen aan waterkeringen en oevers, door holen en gangen te graven. Ook maken ze nestkommen met uitgebreide ondergrondse gangenstelsels. Zo veroorzaken ze verzakkingen in dijken en kades. In het ergste geval kan een dijk of kade doorbreken, waardoor er dorpen of stadswijken onder water lopen. Bestuurder Jeroen Haan van de Unie van Waterschappen: “Mede door het veranderende klimaat wordt de druk op onze dijken in de toekomst nog groter. Het voorkomen van graverij door muskus- en beverratten blijft daarom een belangrijke taak van de waterschappen.”
Biodiversiteit
Muskus- en beverratten vormen ook een bedreiging voor de biodiversiteit. De dieren staan daarom allebei op de Europese lijst van Invasieve soorten. Ze eten planten als riet en lisdodde weg, en verdringen daardoor inheemse diersoorten zoals de zwarte stern, de roerdomp en de kleine karekiet. Een muskusrat heeft nauwelijks vijanden en plant zich, met zo’n twintig nakomelingen per jaar, razendsnel voort.
Grotere regionale verschillen
In 2023 vingen de Nederlandse waterschappen in totaal 51.043 muskusratten. Dat zijn er 2596 meer dan in 2022, een stijging van 5 procent. De regionale verschillen zijn groter geworden. In gebieden met veel muskusratten zijn er opnieuw meer van dergelijke dieren gevangen, door extra inzet van de muskusratbestrijders. Om in deze gebieden uiteindelijk ook een daling in de muskusratpopulatie te bereiken, moeten hier eerst zoveel mogelijk muskusratten worden gevangen, stelt de Unie van Waterschappen. Dit heeft een stijging in vangsten tot gevolg. In andere gebieden zet de ingezette daling van muskusratvangsten juist door. Langs de landsgrens proberen de waterschappen de instroom van muskusratten direct weg te vangen. Zo wordt geprobeerd het binnenland uiteindelijk vrij van muskusratten te krijgen.
Zeeland
In een groot deel van Zeeland is de populatie muskusratten onder controle. Er is een aantal aandachtsgebieden waar het aantal muskusratten wel daalt, maar het gebied nog niet voldoet aan de norm. In 2023 ving Waterschap Scheldestromen 3805 muskusratten. Dat zijn er 700 minder dan in 2022; een afname van ongeveer 16 procent. Door het investeren in extra muskusrattenbestrijders en intensievere samenwerking aan o.a. de Vlaamse grens, zet het waterschap de in 2022 ingezette daling verder voort. Portefeuillehouder Wim van Gorsel is tevreden met het resultaat: “Waterveiligheid staat voorop. Het voorkomen van graafschade aan oevers en het voorkomen van stremmingen in de waterafvoer hoort daar ook bij. Op alle vlakken zien we dat het watersysteem te lijden heeft aan schade die door exoten wordt toegebracht. Een professionele aanpak van de bestrijding van exoten blijft daarom een noodzakelijke investering om het watersysteem toekomstbestendig te houden.”
Tekst loopt door onder de afbeelding
‘Uitstekend werk’
Ook Waterschap Drents Overijsselse Delta (WDODelta) krijgt de muskusrattenpopulatie steeds beter onder controle. Het aantal gevangen muskusratten ging van 1655 in 2022 naar 1090 vorig jaar, een daling van 34 procent. Ter vergelijking: in 2014 werden er nog 18.079 muskusratten gevangen in het WDODelta-gebied. Teamleider muskusrattenbestrijding Johan Goos: “De bestrijders in het veld leveren uitstekend werk, dat laten de resultaten wel zien.” De bestrijders van WDODelta speuren langs dijken, rivieren en kanalen. Daarbij letten zij op uitwerpselen, vraatsporen en tunnels die de ratten maken om bij het water te komen. “We willen in 2034 geslaagd zijn in het terugdringen van de muskusrat tot aan de Duitse grens. Maar ook daarna moeten we alert blijven. Voor je het weet, loopt de populatie weer op.”
Toename vangsten beverratten
Bij de beverrat is het al gelukt om ze terug te dringen naar de landsgrens, en niet alleen bij WDODelta, dat afgelopen jaar twee beverratten ving (een jaar eerder nog zeven). Nederland heeft inmiddels geen eigen populatie beverratten meer. Ruim 95 procent van de vangsten vindt plaats direct langs de grens met Duitsland. Als gevolg van opeenvolgende zachte winters en een minder goed georganiseerde bestrijding, is de beverratpopulatie in Duitsland nog steeds omvangrijk. Het aantal beverratvangsten langs de grens in Nederland is met 45 procent toegenomen: in 2023 werden er 1645 beverratten gevangen. Door de beverratten direct langs de grens te vangen, wordt voorkomen dat ze zich opnieuw over het hele land verspreiden.
Krimpenerwaard
Als het aan de waterschappen ligt, hebben we in 2034 geen (levensvatbare) populatie muskusratten meer in Nederland. Dat is het geval als er in het binnenland minder dan 500 muskusratten per jaar worden gevangen. Voor het zover is, moeten de vierhonderd muskusratbestrijders van de Nederlandse waterschappen nog flink aan de bak. Daarbij werken ze af en toe zeer intensief samen. Het afgelopen jaar gebeurde dat in de Krimpenerwaard. Daar werd in het najaar van 2023 een grote vangactie gehouden, waarbij muskusratbestrijders uit het hele land hebben geholpen om muskusratten te vangen.
Zijn bevers het nieuwe probleem?
Sinds de herintroductie in 1988 groeit de beverpopulatie en verspreiden deze dieren zich verder door Nederland. Bevers zijn beschermde dieren in heel Europa, dus ook in Nederland. Ze hebben voor- en nadelen voor waterkwaliteit en veiligheid. Zo verhogen bevers de biodiversiteit doordat ze water vasthouden met hun dammen. Maar de dieren veroorzaken ook schade en brengen de waterveiligheid in gevaar door het graven van holen in dijken. In dat geval kunnen de waterschappen ingrijpen volgens een beverprotocol en een door de provincie verleende ontheffing. Landelijk beleid voor de beveraanpak ontbreekt nog. De Unie van Waterschappen pleit daar wel voor.
